بروز حالت تهوع و استفراغ بعد از شیمی درمانی و پرتو درمانی
حالت تهوع و استفراغ
این بخش حاوی توضیحاتی در زمینه علتها و درمان حالت تهوع و استفراغ، دو نوع از آزاردهندهترین عوارض جانبی در بیماران سرطان، است. حالت تهوع یک احساس ناخوشایند موج مانند در پشت گلو و یا معده است که شاید به استفراغ ختم شود. استفراغ بهمعنای خروج محتویات معده از طریق دهان با فشار زیاد است. دل به همخوردگی (قی کردن) بهمعنای حرکت معده و مری بدون استفراغ کردن است که عق خشک نیز نامیده میشود. با وجود پیشرفت درمانها، حالت تهوع و استفراغ همچنان از نگرانکنندهترین عوارض جانبی درمان سرطان هستند. ممکن است حالت تهوع برای بیماران از استفراغ ناراحتکنندهتر باشد.
پیشگیری از حالت تهوع و استفراغ و کنترل آنها در بیماران سرطان اهمیت زیادی دارد. حالت تهوع و استفراغ کنترل نشده ممکن است با توانایی بیمار برای پذیرش درمان سرطان و مراقبت از خود تداخل ایجاد کند؛ این تداخل به شکل ایجاد تغییرات شیمیایی در بدن، از دست دادن اشتها، مشکلات جسمی و روانی، پارگی مری، شکستگی استخوان و سرباز کردن زخمهای جراحی بروز میکند.
استفراغ ناشی از درمان سرطان به اشکال زیر دستهبندی میشود.
- استفراغ حاد : معمولاً در ۲۴ ساعت پس از شروع شیمیدرمانی رخ میدهد.
- استفراغ تأخیری : بیشتر از ۲۴ ساعت پس از شیمیدرمانی رخ میدهد و به نام استفراغ دیرهنگام نیز شناخته میشود.
- استفراغ انتظاری : در صورتیکه بیمار پس از ۳ یا ۴ بار شیمیدرمانی در گذشته، استفراغ داشت به استفراغ انتظاری دچار شده است. رایحهها، مناظر و صدای اتاق درمان میتواند برای بیمار یادآور جلسات قبلی باشد و حتی پیش از شروع دوره جدید شیمیدرمانی (یا پرتودرمانی) باعث تحریک حالت تهوع و استفراغ میشود.
- استفراغ مزمن : در افراد مبتلا به سرطان پیشرفته مشاهده میشود. این حالت هنوز بهخوبی شناخته نشده است.
مطالعات نشان میدهند بیمارانی که شیمیدرمانی میکنند بیشتر از حدی که توسط پزشکان تخمین زده شده است دچار حالت تهوع و استفراغ حاد و تأخیری میشوند.
علت بروز حالت تهوع بعد از شیمی درمانی و پرتو درمانی
حالت تهوع بهوسیله بخشی از سیستم عصبی مرکزی که وظیفه کنترل عملکردهای غیراختیاری بدن را بهعهده دارد کنترل میشود. استفراغ واکنشی (رفلکسی) است که بهوسیله مرکز استفراغ در مغز کنترل میشود. حاللت استفراغ در اثر عوامل متعددی تحریک میشود و از جمله این عوامل میتوان به بو، طعم، اضطراب، درد، حرکت، جریان خون ضعیف، سوزش یا تغییراتی در بدن که بهدلیل التهاب رخ میدهند اشاره کرد.
شیمی درمانی
پرتو درمانی
از جمله رایجترین علل تهوع و استفراغ میتوان به موارد زیر اششاره کرد:
- داروهای شیمیدرمانی.
- پرتودرمانی به ناحیه دستگاه گوارش، کبد یا مغز.
احتمال بروز تهوع و استفراغ در صورت یکی از موارد زیر برای بیمار بیشتر است :
- پس از جلسات شیمیدرمانی قبلی دچار تهوع و استفراغ شدید شده باشد.
- زن باشد.
- سن او کمتر از ۵۰ سال باشد.
- دچار عدم تعادل الکترولیتی و یا مایعات باشد. (هیپرکلسمیا، دهیدراسیون و یا وجود مایعات بیش از حد در بافت بدن)
- وجود تومور در دستگاه گوارش، کبد یا مغز.
- دچار یبوست باشد.
- از داروهای خاصی استفاده کند.
- دچار عفونت یا مسمومیت خون باشد.
- دچار بیماری کلیوی باشد.
- دچار اضطراب باشد.